Hoe ervaren kinderen een scheiding? Uiteraard hangt dat af van kind tot kind, maar toch zien we dat ze allemaal op hun eigen manier door het rouwproces heen gaan. De éne klapt dicht terwijl de ander net heel veel behoefte heeft om erover te praten. Het is belangrijk dat je kind de nodige emotionele ruimte voelt én weet dat hij/zij alles aan jou kan vertellen. Net zoals bij Anita deze week …
Mijn kind heeft het moeilijk met de scheiding.
Anita heeft twee kinderen en net een scheiding bijna achter de rug. De kinderen wonen momenteel 100% bij haar in het gezamenlijk huis dat te koop staat. Papa is weg en heeft een ander. Zelf zit ze middenin het rouwproces en ervaart ze een rollercoaster van alle emoties die je maar kunt bedenken. Ze is direct begonnen met aan zichzelf te werken, want ze wil het goed doen en niet langer rouwen dan nodig. Ze wil vooral heel graag door met haar leven en haar kinderen laten zien dat je ondanks een scheiding toch weer gelukkig kunt zijn.
Haar jongste zoontje kwam woensdag thuis van een namiddag spelen bij een vriendje uit de klas. Tijdens het avondeten zei hij:
Mama ik wil terug naar vroeger, toen alles nog ‘normaal’ was.
Niet veel tellen later zaten ze met z’n drietjes te huilen aan de keukentafel. Ze deelde in de K.R.A.C.H.T.-groep hieromtrent haar zorgen. Want …
Hoe ga je na een scheiding om met het verdriet van je kind?
“Ik heb geluisterd en zijn verdriet er laten zijn. Gezegd dat ik het snap dat hij verdrietig is en heel graag terug wil naar hoe het vroeger was. Dat we de klok niet kunnen terugdraaien, maar wél vooruit kunnen kijken.”
Waarop hij antwoordde dat hij niet snapt waarom papa die andere vrouw belangrijker vindt dan hun allemaal samen. De jongen voegde er ook nog aan toe dat zijn klasvriendje het veel makkelijker heeft want die woont nog in 1 huis én mama en papa zijn nog samen.
Ik mis het om samen met ons gezinnetje te zijn. Waarom heb ik geen papa zoals Stef?
Slik…
Schuldgevoel bij scheiding als mama of papa.
Daar zit je dan hé: zelf in volle rouw en deze vragen krijgen. Het is hartverscheurend om te zien dat je kind zoveel verdriet heeft. Terwijl we zelf volop in verwerking zitten, gaan onze kinderen ook door hun eigen rouwproces heen. Ik herken het helemaal wat Anita deelde, mijn dochter heeft soortgelijke vragen ook -tig keer gesteld.
Ik voelde me dan vooral heel schuldig omdat ik mijn gezin niet had kunnen samenhouden. Mijn zelfvertrouwen stond sowieso al heel mijn leven op een laag pitje door het pestgedrag in mijn jeugd.
Toen had ik ook altijd het gevoel van er niet bij te horen, ik snapte dus heel goed de pijn waarover ze het had.
Er niet meer bij horen. Het gevoel van afwijzing.
Hier vroeg Anita zich dus af hoe ze daarmee om moet gaan. Zelf voelt ze nog wel eens boosheid naar haar ex toe, maar ze wil dat gevoel niet met haar zoon delen. Het is soms lastig om ‘neutraal’ te blijven en ervoor te zorgen dat je kinderen niet in een loyaliteitsconflict komen. Anderzijds wil je het ook niet verbloemen of jouw gevoelens onder het tapijt schuiven. Net zoals wij ons afgewezen kunnen voelen moeten we er ons bewust van zijn dat onze kinderen dat ook kunnen ervaren. Anita schreef nog:
“Ik snap heel goed dat hij jaloers is op die andere gezinnen, want ik vind het ook heel pijnlijk om andere mannen wel hun verantwoordelijkheid te zien nemen naar hun kinderen en hun gezin. Mijn zoontje zijn reactie is dus heel natuurlijk, maar hoe ga je ermee om? Ik kan toch ook niet zeggen zoals ik nu vaak in mijn omgeving te horen krijg dat het overal iets is. Daar is hij niet mee geholpen! Ik vind het trouwens verschrikkelijk hoeveel mensen dat zeggen.”
Het is ontzettend mooi om te zien, hoeveel waardevolle feedback ze kreeg in de K.R.A.C.H.T.-groep! Iedereen deelde vanuit zijn eigen ervaring en gevoel. Of het nu om volwassen kinderen gaat of kleuters. Een kind is een kind. Elk kind heeft emotionele ruimte nodig! Toen ik alle feedback las, was ik trots om te mogen zien dat ‘mijn mensen’ die ruimte dan ook echt geven.
De vraag van Anita inspireerde mij om vandaag over dit onderwerp te schrijven. Want je gezien en gehoord voelen in deze situatie is ontzettend belangrijk. Vooral ook het stukje dat iedereen het wel moeilijk vindt om het verdriet bij je kind te zien en het niet goed weten wat je ermee moet aanvangen. Door de scheiding heeft ze enorm veel last van haar innerlijke criticus en voelt ze zich gefaald. Het lezen van de (h)erkenning voelt dan goed, omdat je ziet dat je niet alleen bent.
Hoe kan ik mijn kind helpen om de scheiding te verwerken?
Let op als je jezelf deze vraag stelt! Ik weet dat je heel graag zou willen helpen. Sterker nog, misschien zou je ook wel heel graag het verdriet van je kind willen overnemen. Herken je dat gevoel dat je het verwerken in hun plaats zou willen doen? Ook hier zien we dat er een valkuil is wanneer je onbewust denkt of doet vanuit codependentie.
Bij codependentie ben je meer afgestemd op de emoties van de ander dan op die van jezelf. Waardoor het zien van het verdriet van je kind bijna als ondragelijk voelt. Je schiet in de modus om te helpen en iets te doen. Het voelt dat jij jouw kind moet redden, want je wil die pijn het liefst van al kunnen wegnemen. Dat is menselijk, maar niet helpend. Jij kunt het rouwproces van je kind niet overnemen, want dat proces is niet van jou. Het klinkt misschien hard, maar dat zijn de emoties die je kind zélf mag dragen en doorvoelen.
Let op de valkuil.
Wat je wél kunt doen, deel ik mee met de tips hieronder. Let er dus op dat je niet in de valkuil treedt van overnemen (zoals je bij jouw ex misschien ook deed toen jullie nog samen waren). Verlies jezelf niet (weer) uit het oog, door jou nu helemaal te richten op het verdriet van je kind. Het verdriet van jouw kind mag er zijn, nét als dat van jou. Je kunt het niet wegnemen, maar je kunt er wel zijn!
Ik weet dat codependentie doorbreken een zeer grote uitdaging is, als het over je kinderen gaat. Maar misschien is dit wel dé uitnodiging voor jou? Wanneer sta jij jezelf toe dat de focus eens op jezelf mag liggen? Wat zou er dan allemaal voor jouw kinderen kunnen veranderen? Hoe zou het zijn wanneer je als ouder zelfzorg op nummer één zet en oude patronen doorbreekt?
Benieuwd?
Dan nodig ik je met veel liefde uit om mijn gratis online masterclass te volgen, waar ik o.a. uitleg geef over codependentie. Je komt ook te weten waarom het broodnodig is om dat te doorbreken, alvorens je ooit weer gaat daten. Reserveer hier alvast jouw persoonlijke toegang!
Wat zijn tips voor het begeleiden van mijn kind(eren) bij een scheiding?
* Geef alle nodige emotionele ruimte. Het feit dat haar zoontje zich durfde uit te spreken hierover betekent dat Anita het op dat vlak zeer goed doet. De jongen kan zeggen wat er in hem leeft, dat is een teken van vertrouwen en veiligheid bij zijn mama. Dat is goud waard!
Ikzelf zei ook altijd dat ze alles mochten zeggen, ook wanneer ze dachten dat het mij pijn en verdriet zou doen. Kinderen moeten weten dat ze ons niet hoeven te sparen! Het is normaal dat er tranen zijn na een scheiding, dat geldt voor iedereen die ermee te maken heeft.
* (H)erken het verdriet. Anita gaf aan dat ze het snapte en dat ze dat zélf ook voelt. Ze moet zichzelf niet mooier of beter voorstellen dan hoe het is. Het aangeven dat haar verlangen en haar verdriet hetzelfde is, betekent niet dat je jouw last op de schouders van je kind legt. Integendeel ze mogen weten hoe het voor jou voelt.
* Geef wat uitleg over rouwen. Jouw kind mag het weten: Scheiden is Rouwen. Naargelang de leeftijd kan jij de metafoor van de roetjsbaan in het pretpark gebruiken. Dat doen we bij volwassenen ook! Wanneer je rouwt ga je door een emotionele rollercoaster heen. Het is oké om alle emoties door elkaar te ervaren. “Je mag boos zijn, dat betekent niet dat je niet meer van papa houdt.” Het is normaal om te lachen en je daarna plots heel verdrietig te voelen. Geef nog maar eens aan dat het echt goed is om erover te praten en alles toe te laten.
Tranen, snot én lachen: het mag er allemaal zijn. Wil je dan toch graag iets nuttig én waardevol doen voor jezelf én je kinderen? Zodat je op een laagdrempelige manier kunt leren begrijpen waar jullie doorheen gaan? Inzicht is de eerste stap voor verandering, zowel voor jou als voor je kind(eren). Geniet van dit aanbod! Je krijgt meteen en voor altijd toegang tot de mini training Scheiden is Rouwen. Via deze link krijg je 50 euro korting, waardoor jouw investering geen 97,- is maar amper 47,-
* Bespreken dat het leven uitdagingen kent. Uiteraard is een kind er niks mee wanneer je zegt: “Ja kind er is overal iets. ’t Is niet omdat Stef zijn ouders nog samen zijn dat ze daarom gelukkig zijn.”
Je mag het misschien wel denken, maar het is beter om niet zo kort door de bocht te reageren.
Vertel maar aan je kind dat het uit liefde is ontstaan, maar dat mama en papa door zaken die gebeurd zijn wel nog goede ouders kunnen zijn maar niet meer in 1 huis zoals ze het gewend waren.
* Trek het thema schuldgevoel open. Net zoals wij ons schuldig kunnen voelen omdat we ons gezin niet hebben kunnen samenhouden, kan een kind ook met schuldgevoel zitten. “Wat heb ik verkeerd gedaan, omdat mama en papa niet meer samen zijn?” Ook al spreekt jouw kind niet uit zichzelf over dit gevoel, benoem het! Het is zo belangrijk om te weten voor je kind dat het géén schuld treft.
Dit schreef ik trouwens ook in de module Kinderen in de K.R.A.C.H.T.-methode. Deze module omvat een hoofdstuk over “Hoe vertel ik het de kinderen?”. Ook als dat gesprek reeds voorbij is, kan je achteraf nog altijd dingen extra benoemen. Ik herhaal het ook nog eens voor jou! Ook jou treft geen schuld. Je hoeft je niet schuldig te voelen omdat je kind niet meer in het perfecte plaatje leeft. Een kind heeft niks aan een perfect plaatje als er geen wederzijdse liefde meer is.
Ouderschap na scheiding vraagt geen perfectie, maar aanwezigheid.
Je bent niet gefaald als ouders omdat jullie uit elkaar zijn. Wees a.u.b. wat milder voor jezelf. De innerlijke criticus in jou kan nu heel fel klinken doordat alles in jouw leven op z’n kop staat. Dat vinden ‘onze delen’ niet fijn, waardoor het plots wel ‘radio gekkenwerk’ lijkt in ons hoofd. Geloof me ik ken het verhaal dat zich nu in jouw hoofd afspeelt helemaal. Je wou het beter doen dan zoals je zelf vroeger ervaren hebt en dan gebeurt dit. Het gevoel dat je je kinderen een belangrijk fundament hebt ontnomen. Je voelt je ook tekortgeschoten en vraagt je af wat je gemist hebt? Hoe is het in Godsnaam ooit zover kunnen komen?
Een kind heeft geen ouder nodig zonder fouten, maar wel ééntje die zijn of haar verantwoordelijkheden draagt en er iets mee doet. (Ik hoor je nu misschien denken: “Ja maar … de ander doet dat niet!” Snap ik, maar jij kunt de verantwoordelijkheden van je ex niet overnemen. In de volgende alinea meer hierover.
* Vermijd negatief praten. Ook al zou je het er eens allemaal willen uitfloepen op momenten dat jullie zitten te huilen. Probeer het niet te doen! Negatieve uitlatingen over je ex, brengen jouw kind in een loyaliteitsconflict. Hoe moeilijk jij het ook hebt, jouw kind moet niet kiezen en mag van allebei de ouders houden. Wanneer je op zo momenten wijst naar de ander, kan dat ervoor zorgen dat een gesprek met jou niet meer veilig voelt, waardoor ze zich terugtrekken.
* Bied houvast en structuur. Probeer in de mate van het mogelijke de dingen te doen, zoals jullie als gezin altijd deden. Bewaar dezelfde regels die jullie samen hadden, tenzij je het er totaal niet mee eens bent. Een simpel voorbeeld: als het bij jullie samen op vrijdag frietjesdag was, bewaar dat ritueel! Er is al genoeg veranderd in het leven van je kids. Door vast te houden aan bepaalde gewoonten, geef je ze structuur. Deze houvast geeft ze rust.
* Confronteer met de realiteit. Je mag echt wel vertellen aan je kind dat wanneer het samenzijn niet meer gezond is, het oké is om voor jezelf te kiezen. (Wanneer je verlaten bent, voelt het wellicht heel pijnlijk om dit uit te spreken.) Probeer toch maar uit te leggen dat het voor niemand goed is om in zo’n situatie te leven en op te groeien. Het is belangrijk dat iedereen zich gelukkig voelt, want alleen op die manier kan je samen een fijn gezin zijn. Wanneer één van beide het als een ongezonde situatie ervaart, kan je geen gezond beeld van liefde meer meegeven. Waardoor ze kunnen opgroeien met een verkeerd beeld van hoe een koppel hoort te zijn.
Denk maar aan bvb. ouders die wel nog samen zijn, maar al jarenlang leven als broer en zus. Een mama en een papa die elkaar nooit meer kussen of leuke dingen doen met elkaar. Die zijn dan wel nog samen, maar het is niet ‘het goede voorbeeld’ over hoe liefde hoort te zijn. Ik weet dat de realiteit delen heel moeilijk kan zijn. Alleen jij kan perfect weten met welke woorden je dit het best kan vertalen naar je kind toe, zodat het begrijpt wat je hiermee bedoelt.
* Vertrouw op de veerkracht. Kinderen zijn zeer veerkrachtig, je mag erop vertrouwen dat ze mits de nodige emotionele ruimte én enig toezicht van jouw kant uit, het rouwproces stap voor stap zullen doorlopen. Hou toch een extra oogje in het zeil, zodat je meteen kunt merken mocht de draagkracht onderuit gaan. In de module Rouw van de K.R.A.C.H.T.-mehthode evalueren mijn cliënten hun eigen draagkracht op 4 domeinen: fysiek, emotioneel, mentaal en sociaal. Wanneer je bij jou kind(eren) opmerkelijke verandering ziet op één van die vlakken, kan je hulp inschakelen. Net zoals jij voor jezelf ook kunt doen.
* Probeer niet te redden! Je mag er zijn én luisteren, maar laat het kind op ‘zijn tapijt’. Probeer te visualiseren dat jullie allebei op een eigen tapijt staan. Jullie hebben allebei rouwtaken op dat tapijt. Neem niet de taken van je kind over, laat het daar op zijn of haar tapijt. Ik ben ook zo’n moederke die alles wil oplossen voor mijn kind(eren), maar de visualisatie van dat tapijt helpt mij om de verantwoordelijkheden van mijn kind(eren) bij hen te laten. Wat me ook helpt is de volgende gedachte: “Als ik verantwoordelijkheden overneem, ontneem ik mijn kind zijn/haar persoonlijke groei.” En als coach die dagelijks bezig is met innerlijk werk en transformatie, is dat het laatste wat ik wil natuurlijk.
* De liefde voor een kind blijft. En ja, ik weet dat ook dit voor sommige mensen een lastige zal zijn om te benoemen. Maar vertel gerust dat het niet zo is omdat mama’ en papa’s kunnen ophouden met elkaar graag zien, dat ze daarom ophouden met hun kinderen graag te zien. Ook dit is een bezorgdheid bij veel kinderen die niet uitgesproken wordt maar ze denken het wel: “Ziet papa mij nog wel graag?” Vertel honderduit hoeveel je van jouw kind houdt! Je kunt ze nooit teveel liefde laten voelen.
* Geef toekomstperspectief! Misschien kan je een vergelijk doen? Weet je nog dat Lieslotte haar ouders ook uit elkaar gingen? Die mama en die papa zijn nu samen met iemand anders en die vormen twee gelukkige gezinnetjes. Probeer ze te laten zien dat het verdriet niet voor eeuwig is. Geef aan dat jullie allen samen jullie best zullen doen om terug naar een fijn gevoel te kunnen gaan. Gebruik de metafoor die ikzelf ook vaak aan mijn cliënten vertel: “Het is niet omdat de wolken nu heel donker zijn, dat je moet bang zijn dat de zon weg is.” Die blauwe lucht is er altijd, ook al zit het wolkendek helemaal dicht door de storm. Tijdens een storm twijfel je er toch ook niet aan dat je die blauwe lucht nooit meer zal zien?
Je merkt het al. Er is niet één gouden tip en het is ook geen quick fix. Net zoals dat ook voor jou niet bestaat. Belangrijk is dat je kinderen kunnen ventileren en dat er écht geluisterd wordt op die momenten. Leg je telefoon langs de kant, neem er bovenstaande tips bij en ga in gesprek. Doe erna nog iets leuks samen, zodat jullie lichaam kan ontladen. En denk eraan: Je doet het goed!
Van hart tot hart,
Veerle
